پایگاه خبری تحلیلی سلام پاوه: هورامان با طبیعت و سرزمین بکر طبیعی شهرت جهانی دارد و دوستی و همنشینی مردم این دیار با طبیعتش بیشترتداعی پیدا کرده تا جایی که هورامان راگنج و بهشت گمشده طبیعت نام نهاده اند.طبیعت در هنر و ادبیات هورامان را به بهانه مقدمات ثبت جهانی شدن هورامان اینگونه می گوید:اگر در آفرینش موجودات و زیبایی های جهان و هر آنچه در آن است؛ تأمل و اندیشه کنیم؛ طبیعت الهام بخش انسان و جانداران این کره خاکی می باشد و هر جاندار و جنبنده ای از روزنه چشم و نگاه ژرف و سگال پرواز خویش؛ طبیعت را الهام بخش ترنم و نغمه و آهنگ همدلی و همزبانی و صیانت از خود می داند و خیلی از نتیجه و ماحصل این وابستگی؛ رهاورد  و توشه زندگی را زیبا و رنگین تر کرده است.

در این گستره خاکی چه نمادها و سمبل ها و هنر آواز و نگاره و نوشته هایی که در میان ملت های گذشته به عنوان میراثی ارزشمند و اصیل برای نسل جدید ماندگار است؛از طبیعت و زاییده های طبیعی الهام گرفته شده است.کشور ایران باداشتن فرهنگ ها ,نژادها و زبان های متنوع و دارابودن سابقه درخشان فرهنگی و تمدن دار چند هزار ساله آن؛که از گذشته های دور یادگار مانده است؛در معرفی  طبیعت خود زبانزد بوده؛واین تداعی در کاوش های باستان شناسی و در سینه تاریخ و سفالینه و کتیبه و سنگ نوشته و کتابهای شاعران و نویسندگان وترانه های هنرمندان و آوازخوانان سنتی تااکنون؛متجلی ونمایان است.

منطقه کردستان هم بسان ستاره ای درخشان درآسمان فرهنگ وتمدن ایران درخشندگی ویژه ایی دارد؛نژاد کرد با تنوع زبان وفرهنگ ها ودرطول تاریخ؛هماره با طبیعت مأنوس بوده وجزء لاینفک وجداناپذیرخود دانسته چراکه بسیاری ازدستاوردها وهنرهای درخشان ازاین دوستی سرچشمه گرفته شده تاجایی که باهم بودن اساس زندگی وپایه ریزی فرهنگ غنی وتمدن ماندگار بوده است.سرزمین باستانی وزیبای هورامان چون نگینی برتارک آسمان فرهنگ ودیارکردستان درخشندگی وصف ناپذیردارد.

هورامان باطبیعت وسرزمین بکر طبیعی شهرت جهانی دارد ودوستی وهمنشینی مردم این دیار باطبیعتش بیشترتداعی پیداکرده تاجایی که هورامان راگنج وبهشت گمشده طبیعت نام نهاده اند.هورامان که ازوجه تسمیه آن معانی مختلفی بیان شده ؛قرارگرفتن این دیار درکوهستان وقلعه مانند با کوهستان ها و قله های گردنکش ؛طبیعت همچون دوستی دیرین با الهام ازشعرشاعران ونوای آواز: “سیاچه مانه”هنرمندان آوازخوان محلی را باچشم دل وگوش بصیرت می توان دید وشنید.دروجه تسمیه  ازهورامان به معنای قلعه وحصاربلندومحکم نام برده شده وپناهگا ه ودژی مستحکم دربرابردشمنان  به سرزمینش بوده است.

تأثیرپذیری شاعران و هنرمندان و صنعتگران از طبیعت ونعمت های طبیعی درمنطقه هورامان به اوج خودرسیده تاجایی که شاعرازکبک کوهستان هورامان وترنم صدای آن درآرامش روح وروان ساکنان آن رابه اوج رسانده وتصویری زیبا وخیال انگیز؛درذهن شنونده وخواننده نقش می بندد.بلندای طبیعت دوستی منطقه وبیان صورخیالی درشعرشاعران تجلی خاص پیداکرده واین نمادها دراشعار مولوی کرد وماموستا بیسارانی وصیدی هورامی ومیرزا عبدالقادرپاوه ایی به اوج می رسد.

صیدی هورامی که خودبزرگ شده آن دیارمی باشد ازهورامان به نیکی یادکرده وازروستای “سروپیر”زادگاه خود بامباهات نام برده وآن راچون هدیه ای ازجانب خدا می داند:

ئه‌ز   ئورمۆن   مه‌کانم   بێ    وه‌ڵاتم
سه‌روو پیری  خودای  گێرته‌ن خه‌ڵاتم

شعر و شاعری در فرهنگ هورامان درمیان منطقه کردستان باداشتن شعرهورمزگان که ورود سپاه اسلام رابه منطقه بیان کرده ودست نوشته های خطی وکتاب های قدیمی آیین یارسان و وجودقباله های سه گانه درهورامان وداشتن کتیبه تنگی ور(کتیبه هورامان) وآثاروقلعه های تاریخی درمناطق مختلف هورامان؛ نسبت تاریخی بیشتری را برای زبان و فرهنگ  هورامی بیان می دارد.درگذشته شعروادبیات کردی با شعرهورامی نمودپیداکرده واین اشتهار با ظهورمولوی کرد وماموسابیسارانی به اوج خودمی رسد؛درشعربیسارانی وصف طبیعت  و زیبایی های متجلی درطبیعت ؛شاهکار طبیعت سرایی در شعرمی باشند؛درکل می توان اشاره کرد که ادبیات می تواندقسمت اعظمی از فرهنگ و افکار ملتی را معرفی کند و زوایای پنهان و پدیدار اهالی آن دیارر امشخص نماید.

درکتاب”المعجم فی معابیر اشعارالعجم”اثرشمس قیس رازی درقرن۷هجری قمری آورده است.

لحن اورامن و بیت پهلوی//زخمه ی رود وسماع خسروی
بلندآهنگ اورامن بهر گلزار وگلشن//به هربازار وبه هربرزن به هرکاخ وبهرمنظر

نویسنده و شاعر  هنر و آهنگ اورامان رامتعالی  دانسته و آن را برای جامعه و درهرمکانی شایسته می داند.

دوستی و انس باطبیعت درکارهنرمندان و صنعتگران و سازندگان صتایع دستی هم نمونه ای ازداشتن دوستی دیرینه این دیار با طبیعتش می باشد.صنایع دستی که ازچوب طبیعت وسایل خوراک وپوشاک خودرا تأمین می کنند ورهاورد و سوغاتی ارزشمند ازمردم گذشته هورامان برای کسانی است که به این دیارسفرمی کنند ازآن جمله: کلاش(گیوه بافی)-چوخه و رانک(کت وشلوارمحلی)-انواع وسایل قاشق–چنگال-کاسه-چاقو-سبدو..

از دیگر نمادهای طبیعی دربافت و معماری هورامان تجلی پیداکرده و آن هم تأسی گرفته از بافت خشکی صخرهای استوار هورامان در معماری سنگی بدون سیمان ومصالح ساختمانی  امروزی با الهام ازنمادهای موجود درسنگ های طبیعی و رنگ های  شاد چون  رنگ آبی(آسمانی) درساخت پنجره خانه های مسکونی دال برصفای دل وزلالی  و یکرنگی و ملایمی مردم دیار اهورایی هورامان می باشد؛در پژوهش های توصیفی-تحلیلی هرچند که رنگ آبی چشم زخم وجهت دعای دفع بلا و تقدس رنگ آسمانی وسماوی درمعماری وپنجره هانقش داشته اما درصدبالایی اززیبایی شناسی وصافی ضمیر و زلالی و سرخی  و سفیدی را برای  روشنایی و شادابی “روسوریی-روچه رمی” روح  و روان پاک  و بی آلایش  ازمنظر روانشناسی مردم هورامان  را اثبات می کند.

بافت معماری تاریخی وچهره ممتازطبیعی و تلفیق زیبایی  شناسی کلی معماری سنگ چین و پلکانی روستاها و شهرهای هورامان؛مقدمات  ثبت جهانی روستاهای هورامان تخت؛ژیواروپالنگان رادرپی داشته است.درشاهکارهای گورانی واچ ها(ترانه خوانان محلی)انواع ترانه درسبک سیاوچه مانه-دره ایی(الهام ازانعکاس دره های طبیعت هورامان)چپله(شادی وکف زدن) و گوشی-شیخانه وودربعضی وقت درمقام رقص(هورپرای)بانمادین برخی هنرهای کشاورزی ورزمی وکشت دانه های طبیعی درزمین  …طبیعت هم جایگاه خودش راداشته وشاعران با شعر میهن دوستی  به دیارخود وزیبایی های طبیعی هورامان رابیان کرده وهرازچندگاهی به آن هم به عنوان نشانه خدا سوگندیادمی کنند.

استاد عثمان هورامی ؛سلطان آواز هورامان و استادمحمدحسین خالدی و دیگرهنرمندان گذشته و حال”سرزمین سیاوچه مانه”با اجرای ترانه های اصیل و سنتی هورامان که بیشترآن ها عشق و عرفان وزیبایی شناسی طبیعت هورامان است؛نقش برجسته ایی درمعرفی فرهنگ طبیعی و اقلیمی و موسیقی سنتی و بومی منطقه داشته اند,البته نقش و شاهکار بازنمود طبیعت  در هنر هنرمندان وصنعتگران و شعرشاعران که خوانندگان موسیقی سنتی بسیاری ازاین ترانه هارا بااستفاده ازدیوان اشعارشاعران عرضه می کنند.

منابع:
۱-محمدکریم پیرنیا/۱۳۹۰سبک شناسی معماری ایرانی/تدوین:غلامحسین معماریان/انتشارات سروش دانش
۲-محمدحسین خلف تبریزی-برهان قاطع-فرهنگ لغت
۳-کوههای ناشناخته غرب ایران:عمادالدین دولتشاهی
۴-علامه علی اکبر دهخدا-لغت نامه
۵-مقدمه رساله زبان پارتی:آنتوان گیلن
۶- المعجم فی معابیر اشعارالعجم:شمس قیس رازی
۷-کردوکردستان:واسیلی  نیکیتین مترجم:محمدقاضی
۸-زبان شنلسی کرد وتاریخ کردستان:بهزاد خوشحالی
۹-مقاله” وجه تسمیه هورامان(اورامان)” همایون محمدنژاد/۱۳۷۱/سنندج

همایون محمدنژاد – فعال فرهنگی و نویسنده کتاب